Aansprakelijkheid bestuur en toezichthouders

Wij krijgen nogal eens de vraag wanneer de bestuurder en/of de toezichthouder van een rechtspersoon (stichting, B.V. of coöperatie) persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld.

De hoofdregel is dat de rechtspersoon aansprakelijk is voor de schulden die gemaakt worden. Er kunnen zich echter situaties voordoen waardoor de bestuurder of zelfs de interne toezichthouder (lid raad van commissarissen of lid raad van toezicht) persoonlijk aansprakelijk wordt gesteld.

Interne aansprakelijkheid bij onbehoorlijk bestuur

Een bestuurder of toezichthouder is aansprakelijk als hij zijn taken niet behoorlijk heeft vervuld en hem een ‘ernstig verwijt’ kan worden gemaakt. Van een ernstig verwijt is sprake als geen redelijk denkend bestuurder of toezichthouder – onder dezelfde omstandigheden – zo gehandeld zou hebben. Daarbij moet volgens de hoogste rechter in Nederland, de Hoge Raad, gekeken worden naar alle omstandigheden. Bijvoorbeeld naar de aard van de activiteiten van de rechtspersoon, de in het algemeen daaruit voortvloeiende risico’s, de taakverdeling binnen het bestuur, de eventueel voor het bestuur geldende richtlijnen en de gegevens waarover de bestuurder beschikte of behoorde te beschikken ten tijde van de aan hem verweten beslissingen of gedragingen.

Een bestuurder zou bijvoorbeeld aansprakelijk kunnen worden gesteld als hij heeft gehandeld in strijd met de wet of de statuten of als hij te grote of onnodige grote financiële risico’s heeft genomen.

Een bestuurder kan ook hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld voor schade door iets wat een ander bestuurslid heeft gedaan of nagelaten, tenzij hij kan aantonen dat die schade niet aan hem te wijten is gelet op de onderlinge taakverdeling en hij maatregelen heeft getroffen om de gevolgen van onbehoorlijk bestuur af te wenden. Dit geldt ook voor commissarissen, maar dan uiteraard voor zover het hun (toezicht)taken betreft. De interne aansprakelijkheid ziet op de aansprakelijkheid naar de rechtspersoon, deze kan de bestuurder of eventueel de toezichthouder persoonlijk aansprakelijk stellen.

Externe aansprakelijkheid
Bij de externe aansprakelijkheid wordt de bestuurder door een derde aangesproken op grond van onrechtmatige daad. Hiervoor is wel vereist dat de rechtspersoon aansprakelijk kan worden gesteld en de bestuurder een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Je moet hier bijvoorbeeld denken aan het willens en wetens een derde als schuldeiser ernstig benadelen.

Aansprakelijkheid bij faillissement
Als een rechtspersoon failliet gaat, kan een curator bestuurders en toezichthouders aansprakelijk stellen indien zij hun taak niet behoorlijk hebben vervuld én aannemelijk is dat dit een belangrijke oorzaak is van het faillissement.

Bewijsvermoedens
Voor bestuurders en toezichthouders geldt dat als niet voldaan is aan de boekhoudplicht of de verplichting tot tijdige publicatie van de jaarrekening/jaarverantwoording in principe onweerlegbaar vaststaat dat het bestuur zijn taak kennelijk onbehoorlijk heeft vervuld en dat vermoed wordt dat de onbehoorlijke taakvervulling een belangrijke oorzaak is van het faillissement. Dit laatste vermoeden kan door de bestuurder worden weerlegd door tegenbewijs te leveren.

Deze bewijsvermoedens gelden ook voor toezichthouders, met dien verstande dat zij zelf de boekhouding niet hoeven bij te houden op het moment dat het bestuur dit verzuimd te doen. Wel moet de toezichthouder om inlichtingen vragen, het bestuur gevraagd en ongevraagd adviseren over naleving van de verplichtingen voorvloeiend uit de wet (zoals jaarrekening en jaarverantwoording opstellen) en indien nodig ingrijpen door een bestuurder te schorsen of te ontslaan.
Bestuurders en toezichthouders zijn in geval van een faillissement ook hoofdelijk aansprakelijk voor schade als gevolg van misleidende informatie in financiële verslaglegging, tenzij kan worden bewezen dat de misleiding niet aan de betreffende persoon te wijten is.

Tips:

• Maak je niet te veel zorgen over bestuurdersaansprakelijkheid, zeker niet als toezichthouder. Vind je het prettig zekerheid te hebben sluit dan een bestuurders aansprakelijkheidsverzekering af. Deze is echter niet verplicht. Belangrijk is dat de bestuurder zich verantwoordelijk opstelt.
• Ben bij een faillissementsrisico extra alert. De curator is verplicht i.g.v. faillissement altijd de bestuurdersaansprakelijkheid te onderzoeken.
• Zorg dat je je eigen statuten serieus neemt, het wordt nog wel eens vergeten maar daar staan de regels in waar bestuur en toezichthouders zich aan moeten houden.
• Zorg dat je statuten ook voldoen aan de wet- en regelgeving, de onlangs ingevoerde Wtza bijvoorbeeld maakt dat de statuten in strijd kunnen zijn met de wet.